برنامه‌های مشابه ویزای سرمایه گذاری در کشورهای مختلف دنیا با هدف جذب سرمایه‌گذار و افزایش درآمدهای دولتی راه‌اندازی شده‌اند. در جریان سخنرانی ۴ مارس ۲۰۲۵ در کنگره، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، از ایجاد یک برنامه جدید ویزای سرمایه‌گذاری با عنوان «گلد کارت آمریکا» خبر داد. او اعلام کرد که افراد موفق و ایجادکننده اشتغال می‌توانند با پرداخت ۵ میلیون دلار، مسیر دریافت شهروندی آمریکا را خریداری کنند. حال باید دید آیا تجربه‌های جهانی می‌تواند چشم‌انداز موفقیت این برنامه جدید را روشن کند یا خیر.
تجربه کشورهای دیگر از ویزای سرمایه گذاری
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۱۰۰ کشور برنامه‌های ویزای سرمایه گذاری یا دریافت اقامت از طریق سرمایه‌گذاری (RBI) و شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری (CBI) را اجرا کرده‌اند. این برنامه‌ها به خارجی‌ها امکان اقامت یا تابعیت در قبال سرمایه‌گذاری کلان در کشور میزبان را می‌دهند.
در بسیاری از کشورهای کوچک و کمتر توسعه‌یافته، مانند جزایر کارائیب و اقیانوس آرام، ویزای سرمایه‌گذاری به عنوان منبعی مهم از درآمدهای مالی و جذب سرمایه خارجی مورد استفاده قرار گرفته است. حتی کشورهای ثروتمندتری مانند استرالیا، کانادا و چندین کشور اروپایی نیز این مدل‌ها را اجرا کرده‌اند.
تنوع هزینه‌های ویزای سرمایه گذاری در جهان
هزینه دریافت ویزای سرمایه گذاری در کشورهای مختلف به‌شدت متفاوت است. برای مثال، دریافت تابعیت از ساموآ تنها ۱۱ هزار دلار هزینه دارد، در حالی که قبرس برای اعطای اقامت، سرمایه‌گذاری ۳۱۴ هزار دلاری و برای تابعیت، ۲.۱۵ میلیون دلار درخواست می‌کند.
نوع سرمایه‌گذاری مورد قبول نیز بین کشورها متفاوت است؛ خرید املاک، اوراق قرضه یا سرمایه‌گذاری مستقیم در کسب‌وکارهای داخلی، از جمله گزینه‌های رایج برای دریافت ویزای سرمایه‌گذاری هستند. بسیاری از کشورها اجازه می‌دهند بخشی از این سرمایه نیز از طریق وام تامین شود.
وضعیت فعلی ویزای سرمایه گذاری در آمریکا
آمریکا از سال ۱۹۹۰ با برنامه EB-5 وارد عرصه ویزای سرمایه گذاری شد. این برنامه به سرمایه‌گذاران و خانواده‌هایشان اجازه دریافت گرین کارت مشروط را در ازای سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای جدید و ایجاد حداقل ۱۰ شغل تمام‌وقت می‌دهد. مبلغ سرمایه‌گذاری مورد نیاز ۱.۰۵ میلیون دلار یا ۸۰۰ هزار دلار در مناطق محروم است.
تقاضا برای ویزای سرمایه‌گذاری EB-5 طی سال‌های اخیر نوسان زیادی داشته و از ۱۳ هزار متقاضی در سال ۲۰۱۶ به ۷۰۰ نفر در سال ۲۰۲۱ کاهش یافت. عواملی چون محدودیت‌های سالانه، کاهش تقاضا از چین و همه‌گیری کرونا در این روند نقش داشته‌اند.
مزایا و معایب اقتصادی ویزای سرمایه گذاری
بررسی‌های صندوق بین‌المللی پول نشان داده که تاثیر اقتصادی برنامه‌های ویزای سرمایه گذاری در کشورها عمدتا محدود بوده است. تنها در کشورهای کوچک، این برنامه‌ها به طور قابل توجهی به درآمدهای مالی دولت کمک کرده‌اند. برای مثال، در سنت کیتس و نویس، درآمد حاصل از برنامه CBI در سال ۲۰۱۵ معادل ۳۷ درصد تولید ناخالص داخلی بود.
با این حال، اثرات جانبی منفی نیز دیده شده است. افزایش قیمت املاک، به‌ویژه در کشورهایی مانند یونان، پرتغال و کانادا یکی از پیامدهای رایج ویزای سرمایه گذاری بوده است. در این کشورها، ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار مسکن باعث رشد قیمت‌ها و کاهش توان خرید مردم شده است.
نگرانی‌ها درباره فساد و سو استفاده از ویزای سرمایه گذاری
بر اساس گزارش‌های سازمان FATF و OECD، برنامه‌های ویزای سرمایه‌گذاری را در معرض خطراتی چون پولشویی، سو استفاده مالی و فساد قرار دارند. ضعف نظارت، نبود بررسی دقیق سوابق متقاضیان و استفاده گسترده از واسطه‌ها از جمله مشکلات رایج این برنامه‌ها است.
برنامه EB-5 آمریکا نیز در گذشته با پرونده‌های بزرگ فساد مواجه شده است. یکی از معروف‌ترین موارد، سو استفاده از ۸۵ میلیون دلار سرمایه سرمایه‌گذاران خارجی برای احداث کارخانه‌ای در ورمونت بود که هیچ‌گاه عملی نشد.
آینده ویزای سرمایه گذاری گلد کارت آمریکا
با وجود اعلام رسمی درباره ویزای سرمایه‌گذاری جدید گلد کارت آمریکا هنوز ابهامات زیادی درباره نحوه اجرای آن وجود دارد. رئیس‌جمهور ترامپ وعده داده است که دارندگان این کارت از مالیات بر درآمد خارجی معاف خواهند بود؛ امتیازی که شهروندان و مقیمان دائم فعلی آمریکا از آن برخوردار نیستند.
با این حال، تحلیلگران معتقدند تصویب قانونی برای تثبیت این برنامه ضروری است و اجرای آن صرفا با فرمان اجرایی ممکن نیست. علاوه بر این، تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که ویزای سرمایه گذاری بدون نظارت قوی، شفافیت کامل و مقررات سختگیرانه، می‌تواند بستری برای فساد و سو استفاده‌های گسترده شود.
